Daha önce makale konusu yaptığımız 6663 sayılı torba kanun içinde yer alan genç girişimcilere gelir vergisi istisnası ile basit usul vergilendirmede uygulanacak indirime ilişkin detaylar Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No.: 292) ile 05 Mayıs 2016 gün ve 29703 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.
Ticari, zirai ve meslek faaliyeti nedeniyle ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edecek olan 29 yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişiler söz konusu istisnadan faydalanabileceklerdir. Tabii ki üç vergilendirme dönemi 75.000 TL’lik kazanç istisnasından faydalanması için bazı şartları taşımaları gerekmektedir.
İşe başlamanın kanuni süre içinde yapılması gerekmektedir. Mükellefin kendi işinde bilfiil çalışacak ya da işi kendisi sevk ve idare edecektir. Yanlarında çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmaları istisna şartlarını bozmamaktadır. Seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk hali gibi zaruri ayrılmalar halinde geçici sürelerde zarfında işin başında bulanamaması istisna kapsamını bozmayacaktır. Adi ortaklık veya şahıs şirketi kurmak suretiyle faaliyette bulunacak mükelleflerin tamamının şartlara haiz olması gerekme olup aralarında şartları taşımayan ortak olması halinde ise hiçbiri istisnadan faydalanamayacaktır.
Bir işletmenin devralınması istisna uygulamasına mani değildir. Fakat devralınan kişinin eş veya üçüncü derecede dâhil kan, kayın ve hısımların olmaması gerekmektedir. Vefat dolayısıyla eş ve çocuklar tarafından işletmenin veya mesleki faaliyetin devam ettirilmesi halinde faaliyete devam edecek yeni mükellef niteliğindeki eş ve çocukların tamamının şartlara haiz olmaları halinde vefat eden mükellefin istisnadan faydalanıp faydalanmadığına bakılmaksızın istisnadan faaliyete başladıkları dönem itibariyle üç vergilendirme dönemi faydalanacaklardır. Mevcut bir işletme veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunması halinde istisnadan faydalanılamayacaktır.
İstisna uygulamasından sadece 10 Şubat 2016 tarihinden sonra mükellefiyet oluşturanlar faydalanacak olup bu tarihten önceki mükellefiyetler hiçbir şekilde istisna kapsamına dâhil olmayacaktır. İstisnadan faydalanmakta olan mükellefin işi terk etmesi halinde terk ettikleri tarihe kadar olan kazançları için istisna geçerli olacaktır. Fakat işi terk eden mükelleflerin tekrar işe başlamaları halinde ilk defa mükellefiyet olmayacağı için istisnadan faydalanamayacaklardır. Faaliyet konularında yapılan değişiklikler halinde ise istisna hakkı kalan sürelerle sınırlı olmak üzere devam edecektir.
İstisna uygulaması her vergilendirme yılı için 75.000 TL ile sınırlı olup sonraki yıllara devri mümkün değildir. İstisna uygulaması mükellefiyetin başladığı vergilendirme döneminden itibaren üç vergilendirme dönemi ile sınırlıdır. İstisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddi (75.000 TL) altında kalan bir kazanç elde edilmesi halinde bile yıllık beyannamenin verilmesi zorunludur.Yıllık gelir vergisi beyannamesinin gelir bildirimi tablolarına istisna düşüldükten sonra kalan tutar yazılacaktır. Söz konusu istisna uygulaması geçici vergi dönemlerini de kapsamaktadır.
Tevkif suretiyle gelir vergisi stopaj uygulamasına devam edilecek olup istisna kapsamındaki kazanca ilişkin uygulanan gelir vergisi stopajlarının tamamı beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Kazanç istisnasından faydalanan mükelleflerin beyana tabii başka gelirlerinin olması halinde de ticari, zirai ve mesleki kazançları dolayısıyla istisnadan faydalanabileceklerdir.
Ticari kazançları basit usulde vergilendirilmekte olan mükellefler yaş haddi ve süre sınırı olmaksızın 8.000 TL’lik bir indirimden faydalanacaklardır. İndirim 01 Ocak 2016 tarihinden itibaren geçerlidir. Söz konusu indirim sadece basit usule tabii mükelleflerin ticari kazançları için geçerli olup bunun dışındaki gelir unsurlarının bulunması halinde indirimden faydalanamayacaklardır. İndirim hakkı ilgili vergilendirme dönemi ile sınırlı olup sonraki dönemlere devredilemeyecektir.
Ticari kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerden genç girişimcilere tanınan istisna haklarını taşıyanlar, istisna mı yoksa indirim hakkından mı faydalanacaklarına kendileri karar vereceklerdir. Basit usule tabii indirim hakkından faydalanan mükelleflerin takvim yılı içinde gerçek usule geçmeleri durumunda indirim hakkından faydalanamayacaklardır. Gerçek usulde vergilendirilecek olan basit usule tabii mükellefler genç girişimci istisna hakkı şartlarına haiz olmaları halinde ise ilk mükellefiyetleri olmaması sebebiyle haktan maruz kalacaklardır.
Uygulamanın daha net ve anlaşılabilir olması için söz konusu tebliğde yer alan ve önemli olduğunu düşündüğümüz birkaç örneği sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Örnek 1: Bay (A), Bay (B) ve Bay (C), 17/2/2016 tarihinde adi ortaklık şeklinde lokanta işletmeciliği faaliyetine başlamış olup faaliyete başlanıldığı tarihte Bay (A) 27, Bay (B) 29, Bay (C) ise 32 yaşındadır. Buna göre; Bay (C), 29 yaş şartını ihlal ettiğinden ortakların hiçbiri istisnadan faydalanamayacaktır.
Örnek 2: Bay (D), 20/2/2016 tarihinde babasına ait oto yıkama işletmesini devralmak suretiyle ticari faaliyete başlamıştır. Bay (D)’nin, işi devraldığı babasının 1. derece kan hısımı olması nedeniyle, istisnadan yararlanması mümkün olmayacaktır.
Örnek 3: 3/5/2003 tarihinden itibaren büfe işletmeciliği faaliyetinde bulunan Bay (S), 28/7/2016 tarihinde vefat etmiş olup faaliyeti Bay (S)’nin 20 yaşındaki oğlu (R) devralmıştır. Büfe işletmeciliğini devralan Bay (R) istisnaya ilişkin diğer şartları da taşımaktadır. Buna göre, Bay (R) 2016, 2017 ve 2018 yıllarında söz konusu istisnadan tam olarak yararlanacaktır.
Örnek 4: Bay (G), 18/4/2016 tarihinde harita mühendisliği faaliyetine başlamış olup istisna şartlarının tamamını taşımaktadır. Bay (G) ayrıca, 4/8/2017 tarihinde market işletmeciliği, 6/9/2018 tarihinde danışmanlık faaliyetlerine başlamıştır. Buna göre, Bay (G) 2016, 2017 ve 2018 yıllarında elde ettiği kazancı dolayısıyla istisnadan tam olarak yararlanacaktır. Ancak, yeni bir faaliyete başlanılması istisna süresini uzatmayacağından, Bay (G) 2017 yılında başladığı market işletmeciliği faaliyeti için 2019 yılında, 2018 yılında başladığı danışmanlık faaliyeti için ise 2019 ve 2020 yıllarında istisnadan yararlanamayacaktır.
Örnek 5: 1/10/2016 tarihinde kuaförlük faaliyetine başlayan ve istisnadan yararlanma şartlarının tamamını taşıyan Bayan (B)’nin, 1/10/2016-31/12/2016 tarihleri arasında elde ettiği ticari kazancı 45.000 Türk lirasıdır. Bayan (B)’nin, 2016 yılında yararlanabileceği istisna tutarı 45.000 Türk lirası olup kalan tutar olan 30.000 Türk lirası ertesi yıla devredilemeyecektir.
Örnek 6: 1/4/2016 tarihinde faaliyete başlayan serbest meslek erbabı Bay (M), istisnadan yararlanma şartlarının tamamını taşımakta olup bu kişinin 1/4/2016-31/12/2016 tarihleri arasında elde ettiği serbest meslek kazancı 120.000 Türk lirasıdır. Ayrıca, ilgili dönemde Bay (M)’ye söz konusu faaliyet dolayısıyla yapılan ödemeler üzerinden 24.000 Türk lirası gelir vergisi kesintisi yapılmıştır. Bay (M), elde ettiği serbest meslek kazancının 75.000 Türk liralık kısmı için istisnadan yararlanacak olup kalan 45.000 Türk liralık kazanç tutarını ise yıllık beyanname ile beyan edecektir. Bay (M) tarafından verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilen 45.000 Türk lirası üzerinden hesaplanacak olan gelir vergisinden, yıl içinde tevkif yoluyla ödenen 24.000 Türk lirası tutarındaki verginin mahsubu mümkündür. Mahsup edilecek tutarın beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden fazla olması nedeniyle mahsup yoluyla giderilemeyen tevkifat tutarı genel hükümler çerçevesinde red ve iade olunacaktır.
Sonuç olarak 29 yaşından küçük olup ticari, zirai ve mesleki faaliyeti nedeniyle ilk defa mükellefiyet tesis edecek, mevcut bir işletmeyi devir alacak veya mirasçı olarak faaliyette bulunacak mükellefler için üç vergilendirme dönemi boyunca uygulanacak 75.000 TL’lik istisna ile ticari kazançları nedeniyle basit usulde vergilendirilenlere tanınan 8.000 TL’lik indirim hakkı küçümsenmeyecek boyuttadır. Günümüz koşulları göz önünde bulundurulduğu zaman özellikle söz konusu şartlara haiz olan gençlerimiz ve tabiri caiz ise ekmek parasını çıkarmaya çalışan basit usule tabii mükellefler için kaçırılmaması gereken fırsat niteliğindedir. Buna benzer mükellefiyeti kolaylaştıran ve destekleyen uygulamaların artmasını temenni eder, saygılar sunarız.
Murat Sayar/S.M.Mali Müşavir
Asist Denetim Danışmanlık S.M.Mali Müşavirlik Ltd.Şti.
www.asistdenetim.com.tr/muratsayar@asistdenetim.com.tr